پیشینه سفره‌ هفت‌سین نوروز

ایرانیان از دیرباز رسم و باوری کهن و باستانی دارند که در آن همه‌ی اعضای خانواده درهنگام تحویل سال نو در کنار سفره هفت‌سین جمع می‌شوند. با شروع فصل بهار زمین زندگی دوباره‌ای را آغاز می‌کند و ایرانیان هم به رسم هر ساله این شروع جدید را جشن می‌گیرند و سال نو پارسیان به این شکل شروع می‌شود.

در مورد این عید باستانی و آیین‌ها، همچنین منشا پیدایش آن حرف و سخن بسیار است. بعضی منابع، کوروش کبیر را نخستین پادشاهی می‌دانند که به نوروز رسمیت داد در آن دوران جشن‌های گوناگونی در طول یکسال برگزار می‌شد که مهمترین‌شان نوروز و مهرگان بود. برگزاری جشن نوروز در دوره‌ی ساسانیان دست کم شش روز طول می‌کشید و به دو دوره، نوروز کوچک و نوروز بزرگ تقسیم می‌شد. نوروز کوچک یا نوروز عامه به مدت پنج روز از یکم تا پنجم فروردین ماه برگزار و روز ششم فروردین جشن نوروز بزرگ یا نوروز خاصه برپا می‌شد.

پیشینه‌ی نوروز را باید در متون پهلوی جست‌وجو کرد در قرن ششم هجری (۱۵قمری) کتابی به نام نوروزنامه نوشته شده که آن را متعلق به عمر خیام نیشابوری می‌دانند. این کتاب درباره‌ی پیدایش نوروز و آیین‌های آن است. خیام درباره‌ی پیدایش نوروز می‌نویسد: «پس جمشید در اول فروردین جشنی ساخت و نوروزش نام نهاد و مردمان را فرمود که هر سال چون نو شود، آن روز را جشن کنند و آن روز را روز نو دانند.»

پیشینه نوروز از زبان ابوریحان بیرونی:

ابوریحان بیرونی ریشه‌ی اصلی سفره‌ی هفت رقمی را از زمان جم می‌داند. زمانی که جمشید بر اهریمن که راه خیر و برکت و بارش باران و نعمت‌های دیگر را بسته بود پیروز شد. پس از آن دوباره همه‌ی آن نعمت‌ها به زندگی ایرانیان بازگشت به همین جهت مردم آن را روز نو یعنی روز نوین و تازه نامیدند.

از آن پس ۲۰ روز قبل از نوروز در کاخ پادشاهان در قاب‌هایی گرانبها غلات را به تعداد هفت یا دوازده که شماره‌ی مقدس برج‌ها است سبز می‌کردند. خوب روییدن هر کدام از غلات نشانه‌ایی از باروری و پربار بودن آن محصول در همان سال بود. در ششم نوروز آن غلات را می‌چیدند و به نشانه‌ی برکت و باروری در تالار پخش می‌کردند. در بین عامه‌ی مردم هم همین رسم با سه غله اصلی گندم، جو و ارزن انجام می‌شد و از دانه‌ی سبز شده این غلات هم استفاده می‌کردند.

با این اوصاف رسم سبز کردن غلات تنها ریشه نمایشی و نمادین ندارد بلکه برعکس آنچه امروز مرسوم است کاملا کاربردی و مصرفی بوده درحالیکه بر اساس آمارهای وزارت جهاد کشاورزی سالانه ۴.۷ هزارتن گندم معادل گندم مصرفی ده هزار و سیصد خانوار ایرانی در یک سال هدر می‌رود و این در واقع نقطه‌ی مقابل خواست اصلی این آیین می‌باشد.

نوروز، میراث جهانی:

در ۸ مهر ۱۳۸۸ خورشیدی، نوروز توسط سازمان علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو)، به عنوان میراث جهانی، به ثبت جهانی رسید. بنا به پیشنهاد جمهوری آذربایجان، مجمع عمومی سازمان ملل در نشست چهارم اسفند ماه ۱۳۸۸ با تصویب قطعنامه‌ای، ۲۱ مارس برابر با اول فروردین را تحت عنوان فرهنگ صلح به عنوان روز جهانی نوروز به رسمیت شناخت و در تقویم خود جای داد. در متن به تصویب رسیده، نوروز جشنی با ریشه ایرانی که قدمتی سه هزار ساله دارد و امروزه بیش از سیصد میلیون نفر آن را جشن می‌گرند توصیف شده است.

سفره هفت‌سین و نمادهای مرتبط با آن:

سفره‌ هفت‌سین در واقع مجموعه‌ای نمادین از بهترین هدایای ایزدی است که حضور هر خانواده به دور آن در نوروز تاییدی است بر شکرگزاری ایرانیان بر آنچه دارند و خواهان دوام هر ساله‌ی آن هستند. این نکته به نظر اساسی‌ترین عامل ماندگاری این آیین در ایران است. مردمانی با خوی و منشی خردمندانه که آنچه را دارند قدر می‌شناسند و برای دوام آن هر ساله جشنی را برگزار می‌کنند تا سعادت و نشاط خود را نشر دهند و نمادی از این روزگار پربرکت را برجای بگذارند.

هفت عنصر اساسی در سفره‌ هفت‌سین نوروز دارای ویژگی‌هایی از جمله اسم پارسی، ریشه‌ی گیاهی، شروع واژه با سین می‌باشند. خود عدد هفت هم در نزد ایرانیان باستان از اهمیت و ارزش زیادی برخوردار است و حتی آن را خوش یمن و مقدس تلقی می‌کنند. عدد هفت در زبان باستانی به نام “امرداد” است و امرداد معنای جاودانگی و بی‌مرگی را داشت و چه عددی بیش از این می‌توانست مناسبتر و زیباتر برای سفره هفت‌سین نوروزی باشد.

برای هر کدام از سین‌های سفره معانی و نمادگذاری‌هایی تعریف شده که مهمترین‌شان به شرح زیر است:

سیب:

به نام و عنوان سپندارمذ (اسفند)، نماد زیبایی و سلامتی، سیب سرخ درون آب پاک و زلال رها می‌شود تا عشق و باروری و سلامت همچنان پاینده بماند. در گذشته سیب را در خم‌هایی ویژه‌ای نگهداری می‌کردند و پیش از نوروز به یکدیگر هدیه می‌دادند.

سیر:

به نام و عنوان اهورامزدا، نماد پزشکی درمان یا طب

سبزی یا سبزه:

به نام فرشته اردیبهشت، نماد نوزایی و تولد مجدد و نماد آب‌های بیکران و پاک است.

سنجد:

به نام فرشته خرداد، فرشته خورداد نماد دلبستگی است. محرک عشق و دلباختگی که از مقدمه‌ی اصلی تولد و زایندگی است.

سرکه:

به نام فرشته امرداد، فرشته امرداد نماد جاودانگی است و همینطور نماد شکیبایی و عمر است.

سمنو:

به نام فرشته شهریور، فرشته شهریور نماد برکت و فراوانی و همچنین زایش و باروری گیاهان، سمنو از جوانه‌های تازه رسیده گندم تهیه می‌شود.

سماک یا سماغ:

به نام فرشته بهمن، فرشته بهمن نماد باران است.

البته تعاریف دیگری هم برای این عناصر در نظر گرفته شده که تا اندازه‌ای مشابه است. در کنار این موارد آینه که نمادی از روشنایی است و قرآن که از اسلام به این فرهنگ افزوده شد و ماهی قرمز که بعضی معتقدند از فرهنگ چینی به سفره‌ هفت‌سین اضافه شده و موارد دیگر همچون سکه و سنبل و… هم در سفره‌ هفت‌سین نوروز ایرانیان امروزه دیده می‌شود.

سخن آخر:

نیازی نیست به تقویم نگاه کنیم تا ببینیم چند روز تا نوروز باقی مانده، بوی عید و حال و هوایش کم‌کم به زندگی ما تزریق می‌شود و حال خوبش را به زودی حس می‌کنیم.

بیشتر افراد در حال خانه‌ تکانی‌ هستند و برخی هم اصطلاحاً دقیقه نودی هستند و هنوز مشغول کارهای خانه‌تکانی نشده‌اند و آن را به نزدیک روزهای پایانی سال موکول کرده‌اند. در هر حالی که باشیم یک چیز مشترک داریم و آن هم سفره هفت‌سین است. یکی دیگر از رسوم جذاب و کهن ایرانی که چیدن و نشستن دور آن بسیار جذاب است. اگر هنوز وسایل سفره هفت‌سین را تهیه نکرده‌اید، پیشنهاد ما به شما ست‌های هفت‌سین زیبای جویا می‌باشد.

فروشگاه اکسسوری منزل جویا