کاکتوس گیاهی است که رویشگاه اولیه و اصلی آن در آمریکای مرکزی و جنوبی (پرو، شیلی و مکزیک) بوده و در قرن ۱۷ ابتدا به اروپا و سپس به استرالیا منتقل شده است. امروزه این گیاه در اکثریت نقاط جهان یافت می‌گردد. کاکتوس‌ها انواع مختلفی دارند؛ بیش از ۲۰۰۰ گونه کاکتوس وجود دارد که نیمی از آن‌ها را می‌توان در محیط‌های بسته مانند منزل و یا محل کار پرورش داد.
ویژگی‌های بارز یک کاکتوس:
- اغلب بدون برگ و در موارد محدودی دارای برگ تغییر شکل یافته
- دارای پوست و ساقه ضخیم، گوشتی، آبدار و سبزینه با منافذ کم
- دارای خارهای ریز و درشت
- عمدتاً دارای گُل‌های تک و منفرد
شرایط نگهداری از گیاه کاکتوس:
کاکتوس گیاهی است که قادر به تحمل شرایط سخت همانند شرایطی که در زادگاه و رویشگاه خود داشته، می‌باشد اما توجه به نکات زیر نیز در نگهداری مناسب از کاکتوس و افزایش ماندگاری آن بسیار حائز اهمیت است.
۱.میزان نور مورد نیاز
کاکتوس جزء گیاهانی محسوب می‌شود که به نور زیادی احتیاج دارد. شدت نور در شکل ظاهری، رنگ ساقه و گل کاکتوس اهمیت بسزایی دارد. البته هر نوع از کاکتوس تنظیم نور منحصربهفرد خود را داشته و ممکن است میزان نور مورد نیاز برای یک گونه از کاکتوس با گونه دیگر متفاوت باشد. اما به طور کلی اکثریت کاکتوس‌ها بخصوص در زمان رشد و فصل پاییز و زمستان باید در بخش‌های پر نور آپارتمان قرار گیرند. همچنین باید به این نکته مهم نیز توجه گردد که نور آفتاب مستقیم و شدید ممکن است موجب سوختگی برگشت‌ناپذیر کاکتوس شود.
۲.میزان رطوبت مورد نیاز و شیوه آبیاری
همانطور که گفته شد هر گونه از کاکتوس میزان نور مورد نیاز متفاوتی دارد؛ این موضوع در ارتباط با میزان رطوبت و نحوه آبیاری نیز صدق می کند. علاوه‌بر آن عوامل مختلفی مانند اندازه کاکتوس و گلدان آن، دمای محیط و همینطور فصول مختلف سال در میزان آبیاری کاکتوس تاثیرگذار است. به طور کلی تمامی کاکتوس‌ها به رطوبت کمی نیاز داشته و نحوه آبیاری آن‌ها معمولاً با آب سبک و ولرم از یکبار در هر هفته و یا در هر دو هفته متغیر می‌باشد.
۳.شرایط خاک
pH مناسب برای خاک یک کاکتوس معمولاً بین ۵/۵ الی ۵/۶ است. البته در مواردی نیز برخی از انواع کاکتوس مانند مامیلاریا یا آسترافیتوم نیازمند خاک قلیایی می‌باشند. خاک یک کاکتوس باید سبک، قوی، کاملاً نفوذپذیر و دارای ترکیباتی از قبیل شن شسته یا ماسه درشت به علاوه خاک باغچه و کمپوست برگ باشد.
۴.انتخاب گلدان مناسب برای گیاه کاکتوس
فرضیات بسیاری از افراد این است که انتخاب یک گلدان برای کاکتوس نیاز به دقت و حساسیت زیادی ندارد. لازم به ذکر است که این فرضیه کاملاً ناقص و نادرست می‌باشد. در ادامه به طور مفصل به شرح توضیحات لازم در ارتباط با این موضوع می‌پردازیم.
عواملی که در هنگام انتخاب گلدان مناسب برای گیاه کاکتوس باید در نظر بگیرید:
مورد اول: زهکشی
با توجه به اینکه گیاه کاکتوس از نظر بیولوژیکی به رطوبت کمی نیاز دارد و همچنین مدت زیادی می‌تواند بدون آب، زنده بماند لذا داشتن زهکشی مناسب به جهت خروج جریان آب برای گلدان کاکتوس بسیار حائز اهمیت است زیرا درغیر اینصورت ریشه و ساقه کاکتوس پوسیده و به ندرت از بین می‌رود.
مورد دوم: جنس گلدان
امروزه انواع مختلف گلدان با جنس‌های متفاوتی مانند سرامیکی، پلاستیکی، سفالی، فلزی و غیره در بازار موجود می‌باشد. اکنون مسئله اصلی این است که با وجود این تنوع در جنس گلدان‌ها، کدام مورد انتخاب بهتری برای گیاه کاکتوس محسوب می‌گردد؟
گلدان‌های سفالی با برخورداری از خاک رس به عنوان ماده اولیه، به علت داشتن تخلخل مطلوب که موجب بهبود تغذیه و تنفس گیاه می‌گردد، گزینه‌ای مناسب هم در محیط بیرون و هم در محیط داخل منزل محسوب می‌شوند. دوام و ماندگاری گیاه کاکتوس در گلدان‌های سفالی به نسبت به دیگر گلدان‌ها به مراتب بیشتر است.
البته ناگفته نماند که ممکن است در گلدان سفالی به علت داشتن منافذ زیاد پس از آبیاری، خاک گیاه سریع‌تر از حد معمول خشک شود لذا جهت جلوگیری از خشک شدن کاکتوس در فصول گرم باید به این مطلب توجه نمود.
گلدان سفالی علاوه‌بر کاربردهای متعدد ذکر شده، به عنوان یک اثر هنری قدیمی و اصیل در دکوراسیون به شمار می‌آید که به طور مستقیم حسی از دل طبیعت را به محیط داخل منزل القا می‌کند. همچنین می‌توان با کمی حوصله و خلاقیت به سادگی بر روی این گلدان‌ها با هنر نقاشی و رنگ آمیزی، تزئینات زیبایی به وسیله ابزار مختلف انجام داد تا جلوه‌ای زیبا و چشم‌نواز در دکوراسیون داخلی منزل و محیط کار ایجاد کند. به جهت قیمت نیز این گلدان‌ها نسبت به بسیاری از گلدان‌های موجود در بازار مقرون‌به‌صرفه می‌باشند.
مورد سوم: ابعاد و اندازه گلدان
انتخاب گلدانی با ابعاد ایده‌آل و مطابق با اندازه گیاه حائز اهمیت است. اندازه مناسب برای یک گلدان کاکتوس باید به نحوی انتخاب شود که گیاه بتواند رویش طبیعی خود را داشته باشد به طوریکه انگار در زیستگاه طبیعی خود قرار دارد. گیاهان کاکتوس معمولاً نیازی به گلدان بزرگ ندارند زیرا منجر به این می‌شود که کاکتوس مدام ریشه‌سازی کند لذا کل ریشه فضای گلدان را پُر می‌کند و در نتیجه خود کاکتوس رشد چندانی نخواهد داشت. از طرفی انتخاب یک گلدان بیش از حد کوچک نیز منجر به انقباض ریشه‌ها شده و در نتیجه موجب کشیده شدن گیاه به عمق خاک می‌گردد.
عمق گلدان از دیگر عوامل مهم و تاثیرگذار بر رشد گیاه کاکتوس است که در صورت عدم توجه به این عامل در رشد کاکتوس اختلال ایجاد خواهد شد. با توجه به اینکه کاکتوس‌های مختلف میزان رشد متفاوتی دارند لذا عمق مناسب گلدان ارتباط مستقیمی با میزان رشد هر گونه از کاکتوس دارد.
به عنوان مثال برای گونه‌ای از کاکتوس که رشد سریع و بصورت طولی داشته باشد باید از گلدان عمیق استفاده گردد اما در غیر اینصورت برای کاکتوس‌هایی با ریشه کم عمق می‌توان از گلدان‌های کوچک و متوسط با عمق کم استفاده نمود. همچنین گلدان‌های عریض برای گونه‌ای از کاکتوس مناسب است که رشد ریشه‌های آن بصورت افقی صورت می‌گیرد. بنابراین بررسی نحوه رشد ریشه و دیگر بخش‌های یک کاکتوس از موارد ضروری در انتخاب یک گلدان با ابعاد مناسب به شمار می‌آید.
مورد چهارم: شکل ظاهری گلدان
انتخاب یک گلدان با ظاهری خاص و منحصربهفرد برای گیاه کاکتوس، زیبایی و جذابیت بصری گیاه را دوچندان می‌کند. یک گلدان زیبا به عنوان یک عنصر زینتی می‌تواند جلوه‌ای متفاوت و چشم‌نواز به فضای محیط القا کند.