چاپ باتیک یکی از انواع تکنیک‌های چاپ دستی بر روی پارچه است. چاپ باتیک یک روش برای ایجاد طرح بر روی پارچه است که برای این منظور از موم یا چسب استفاده می‌شود. چاپ باتیک قرن‌هاست که در کشورهای جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد و امروزه نیز یک تکنیک بین‌المللی محسوب می‌شود و بیشتر روی کالاهای فانتزی و گران قیمت اجرا می‌شود.
شما نیز با آموزش گام به گام تکنیک چاپ باتیک می‌توانید بر روی لوازم پارچه‌ای منزل خود مانند کوسن، ملحفه، روتختی، پرده، رومیزی و حتی لباس‌های خود، آن را اجرا کنید.
قبل از شروع: نکته‌هایی برای مبتدی‌ها
ابتدا تکنیک گره را امتحان کنید!
تکنیک‌های مختلفی برای چاپ باتیک وجود دارند، اما ساده‌ترین راه این است که تکه‌ای پارچه یا لباس بردارید و قبل از رنگ کردن، گره‌های مختلفی در آن ایجاد کنید. اگر در چاپ باتیک مبتدی هستید یا تا به حال آن را انجام نداده‌اید ابتدا این روش ساده را امتحان کنید. گره باعث می‌شود که رنگ فقط در آن قسمت ایجاد شود و به قسمت‌های دیگر پخش نشود.
برای تکنیک گره از پارچه‌های رنگ روشن استفاده کنید!
با یک تی‌شرت سفید قدیمی شروع کنید. البته می‌توانید از تی‌شرت‌های رنگی هم استفاده کنید. فقط در نظر داشته باشید که همیشه رنگ پارچه کم رنگ‌تر از رنگ انتخابی باشد. چراکه نتیجه ترکیب دو رنگ با یکدیگر یک رنگ تیره می‌شود.
لوازمی که برای چاپ باتیک مورد نیاز است!
- آب
- اجاق گاز
- چند کاسه یا گلدان بزرگ قدیمی
- قلم موی رنگ در ابعاد مختلف
- نمک
- سرکه (شفاف)
- فویل آلومینیوم
- گیره لباس (ترجیحا پلاستیکی)
- موم باتیک
- تکه‌های پارچه یا لباس‌های قدیمی پنبه‌ای یا نخی یا هر ماده طبیعی دیگر
- رنگ باتیک (می‌توانید از رنگ‌های پارچه نیز استفاده کنید)
چاپ دایره‌ای ساده با استفاده از روش گره
در اینجا به گام‌های چاپ باتیک ساده می‌پردازیم. رنگ آمیزی در همه روش‌های باتیک یکسان است.
- آب را بر روی اجاق گاز خود تا دمای ۶۰ درجه سانتی‌گراد گرم کنید و سپس آن را در یک کاسه قدیمی بریزید. برای ساخت هر رنگ از یک کاسه جدا استفاده کنید.
- پودرهای رنگ را در آب داغ حل کنید و آن را هم بزنید.
- می‌توانید مقداری سرکه داخل آب بریزید. سرکه باعث تثبیت و دوام بیشتر رنگ بر روی پارچه می‌شود.
- یک گره در پارچه خود ایجاد کنید. می‌توانید به تعداد دلخواه و با اندازه دلخواه این گره‌ها را ایجاد کنید.
- پارچه گره خورده را درون آب رنگ شده قرار دهید و بگذارید مدتی درون کاسه بماند. مدت زمان آن به میزان روشنی یا تیرگی دلخواه شما بستگی دارد. توجه داشته باشید رنگ‌ها بر روی پارچه خیس، تیره تر دیده می‌شوند.
- پارچه خود را بیرون بیاورید و در یک کاسه خالی قرار دهید تا آب‌های رنگی از آن خارج شود. سپس آن را جایی قرار دهید تا خشک شود.
- به محض خشک شدن پارچه، می‌توانید گره‌ها را باز کنید. همچنین قبل از خشک شدن نیز می‌توانید گره ها را باز کنید ولی نتیجه‌ی متفاوتی خواهید گرفت که این مرحله بستگی به سلیقه شما دارد. اگر بعد از خشک شدن گره‌ها را باز کنید، خطوط سفید موجود در پارچه تیزتر می‌شوند.
- پارچه خشک شده را اتو کنید. سپس آن را به آرامی و با دست بشویید و دوباره خشک کنید و دوباره اتو کنید.
- توصیه می‌شود پارچه‌های رنگ آمیزی شده با تکنیک باتیک را ۳ تا ۵ بار با دست بشویید تا جایی که دیگر رنگ ندهد و رنگ ثابت شود. سپس از آن با خیال راحت می‌توانید پارچه را همراه لباس‌های دیگر در ماشین لباس‌شویی بشویید!
تکنیک چاپ باتیک به وسیله موم!
- هرگز از موم معمولی برای چاپ باتیک استفاده نکنید. موم چاپ باتیک حاوی پارافین بیشتری نسبت به باقی موم‌ها است، پارافین بیشتر باعث می‌شود که این موم نرم‌تر و راحت‌تر برداشته شود.
- می‌توانید قبل از رنگ آمیزی، با موم روی پارچه نقش بیاندازید، آن را با یک قلم مو نقاشی کنید و یا حتی با یک ابزار مانند سرنگ (بدون سوزن) خطوط و الگوها را بکشید.
- پس از کشیدن نقش، منتظر شوید تا موم خشک شود. سپس پارچه را در آب رنگی داغ شده قرار دهید. در این مرحله باید مراقب باشید که مدت زمان قرارگیری به گونه‌ای نباشد که موم نرم شود. قبل از نرم شدن موم، پارچه را از آب رنگی بیرون بیاورید.
- پس از اینکه پارچه خشک شد، می‌توانید موم را با اتوکردن و استفاده از کاغذ نم‌گیر جدا کنید. حتی می‌توانید موم را به وسیله انگشتان خود جدا کنید که در این حالت بافت پارچه شما ممکن است ساییده شود و آسیب ببیند.
بیشتر بخوانید: استفاده از پارچه در دکوراسیون منزل
چاپ باتیک با روش پاشیدن نمک
پاشیدن نمک بر روی پارچه طرح‌های زیبا و جذابی ایجاد می‌کند!
- در این تکنیک ابتدا پارچه خود را تا زمان دلخواه داخل کاسه رنگ قرار دهید و سپس آن را خارج کنید
- پارچه را بر روی خشک کن یا جایی که قرار است خشک شود قرار دهید و روی آن نمک بپاشید. نمک مقداری از رنگ پارچه را به خود جذب می‌کند و به این ترتیب شکل‌ها و الگوهای شگفت انگیز و طبیعی بر روی پارچه ایجاد می‌شود.
- در آخر اجازه دهید که پارچه با نمک روی آن خشک شود و سپس آن را با دست بشویید.
چگونه می‌توان پس از خشک شدن، رنگ‌ها را ثابت کرد؟
قبل از استفاده از پارچه‌ها و لباس‌هایی که چاپ باتیک بر روی آن‌ها ایجاد شده، باید آن‌ها را بشویید تا تمام رنگ اضافه آن خارج شود. این کار باعث کمرنگ شدن برخی از رنگ‌ها می‌شود. در ادامه با نکاتی برای تثبیت رنگ‌های چاپ باتیک آشنا خواهید شد:
- اگر رنگ‌های روشن‌تری دوست دارید، پارچه خود را با دست در آب گرم بشویید. این کار باید سریع و در مدت زمان کم انجام شود. بهتر است زیر آب روان این کار را انجام دهید و سپس پارچه را در هوای آزاد خشک کنید و اتو بکشید.
- اگر رنگ پارچه شما تیره‌تر است، این شستشو را می‌توانید بیشتر ادامه دهید و پس از آن در هوای آزاد خشک کنید و اتو بکشید.
- اگر دوست دارید رنگ پارچه شما به همان شکل باقی بماند، پارچه را نشویید و بگذارید به همان شکل در هوای آزاد خشک شود و اتو بکشید. روز بعد می‌توانید پارچه را همان گونه که توضیح داده شد بشویید.
- برای جدا کردن موم باتیک از پارچه می‌توانید پارچه را در سرکه بگذارید و سپس آن را بشویید. سرکه رنگ را ثابت می کند.
خلاق باشید!
تمام روش‌های گفته شده برای چاپ باتیک می‌توانند به صورت تکی انجام شوند و یا از چند روش برای رنگ کردن یک پارچه استفاده شود. به طور مثال شما می‌توانید ابتدا باتیک را در یک رنگ انجام دهید، پارچه را خشک کنید و مجددا روش دیگری را بر روی آن پیاده کنید. همچنین می‌توانید در هنگام خشک شدن پارچه مقداری رنگ باتیک دیگر با قلم مو اضافه کنید.
در کل از خلاقیت خودتان در این راه استفاده کنید و از خلق طرح‌های جدید لذت ببرید.
