ایران مهد هنر و هنرمندان است و صنایع دستی زیادی دارد. از زمانهای گذشته هنرمندان هنرهای مختلف سفالگری، قالی بافی، حصیر بافی و غیره را در پیش گرفتهاند. اما جای تأسف است که برخی از هنرهای دستی، دیگر در حال فراموش شدن هستند. در بسیاری از شهرهای ایران حرفه و هنرهایی وجود داشتهاند که دیگر جایگاه خود را از دست داده اند.
این هنرها به دلایلی همچون زمان بر بودن، سخت بودن و غیره از بین رفتهاند یا در حال منسوخ شدن میباشند. در ادامه با هنرهایی که از دیرباز در ایران زمین بودهاند آشنا میشویم و نگاهی به تاریخچه و بازار کار آنها میاندازیم.
ماشو بافی؛ نمونه ای از صنایع دستی خاص و فراموش شده
ماشو بافی هنری خاص بوده که در جزیره قشم پدید آمده است. این هنر سنتی به منظور بافت عبای پشمی شکل گرفته است. در زمانهای گذشته، ساربانها این هنر را انجام میدادند. متاسفانه باید بگوییم که آخرین بافنده محصولات ماشو در حدود ۲۰ سال پیش از دنیا رفته و این هنر ناکام مانده است.
هنرکوب بافی مازندران
از هنرهای خاص فراموش شده مازندران میتوانیم به هنر کوب بافی اشاره کنیم. در این رشته هنری با استفاده از گیاهان خودرویی مانند گاله، واش، وران، سازیر و غیره محصولاتی مانند زیرانداز و سبد تولید میشوند.
زنجیر بافی خراسان
زنجیر بافی سنتی خراسان روش خاصی دارد و هنری است که به زحمت زیادی نیاز دارد. به دلیل سخت بودن این هنر و پر زحمت بودن آن، این هنر دیگر از هنرهای فراموش شده به شمار میآید. لازم به ذکر است که هنرهایی همچون جاجیم بافی، شعر بافی، چلنگری و گیوه دوزی از دیگر هنرهای فراموش شده خطه خراسان هستند.
دیبا بافی
شهر شوشتر به انجام هنر دیبا بافی مشهور است. این بافت زیبا نوعی بافت سنتی شهر شوشتر به شمار میآید. حتی برخی از مورخان گفتهاند که پرده قبلی کعبه، حاصل هنر دیبا بافی شهر شوشتر بوده است. پارچه دیبا بافی نوعی پارچه ابریشمی الوان و زر بافت با رنگهای سبز و ارغوانی میباشد.
دیبای شوش یکی از بهترین هنرهایی بوده که مورد توجه فرمانروایان و خلفای ایرانی قرار گرفته است. زمانی که مغولها به ایران حملهور شدند، یعنی در سدههای هفتم و هشتم هجری این هنر افول پیدا کرد.
نمد مالی همدان
هنر نمد مالی از صنایع دستی بوده که در شهر همدان رواج داشته، از هنرهای فراموش شده هستند. محصولات نمد مالی با بافتن نمد شکل نمیگیرند. در نمد مالی با استفاده از آب داغ، فشار و رطوبت هوا الیاف پشمی در هم تنیده میشوند. اگر بخواهیم تاریخچه این هنر را بیان کنیم باید به سالیان گذشته که ساکنان روستای شوند رزن، آن را شروع کردهاند، اشارهای داشته باشیم.
با ورود به فصل تابستان و گرمای هوا، روستاییان پشمهای گوسفندان را میچیدند. این پشمها برای جلوگیری از بروز بیماریها چیده شده و سپس حلاجی میشدند. رشتههای پشم با رنگهای طبیعی که داشتند روی یکدیگر قرار میگرفتند. چیدن این پشمها تا حدی ادامه پیدا میکرد که قطر آنها به ۱۰ سانتیمتر میرسید.
سپس نمد مالها یک محلول خاص درست میکردند. آنها محلول مخصوص آب و صابون را درست میکردند و سپس آن را به شکل عمودی روی پشمها میپاشیدند. بعد از اینکه پشمها حالت چسبندگی پیدا کردند، آنها را طی ۱ ساعت با دستهای خود میمالاندند. پس از تنیده شدن تارها، به پشمها ضربههای محکمتری وارد کرده و سپس لایههای تنیده شده را به آرامی از هم باز میکردند.
در مرحله بعدی با لول کردن به این لایهها ضربه میزدند. در نهایت این لایههای لول شده را باز کرده و به پشت بر میگردانند. سپس با ضربه پا به پشمها ضربه وارد میکنند و در آخرین گام، آنها را شسته و در آفتاب پهن میکردند.
قالی بافی و انواع گلیم سنتی
هنر قالی بافی از زمانهای گذشته در کشور ایران وجود داشته است. نقش و نگارهای قالیهای ایرانی نه تنها در ایران، توجه افراد زیادی را جلب کرده، بلکه در تمام جهان طرفداران زیادی دارد. جالب است بدانید که هنر قالی بافی از زمانی شروع شد که چادرنشینها برای کف خاکی چادرشان به فرش نیاز داشتند و چیزی شبیه به آن را درست کردند.
هر خطه از کشور روش خاص خود را برای بافت قالی دارند. همین نکته باعث شده که قالی و فرشهای شهرهای مختلف، با یکدیگر تفاوتهایی داشته باشند. گلیم هم یک نوع فرش با بافت صاف است. گلیمها با استفاده از نخهای پشمی، پنبه ای، ابریشمی و کنفی بافته میشوند. پیشنهاد میکنیم از محصولات فرش و قالیچه فروشگاه جویا دیدن فرمایید.
سوزن دوزی از زیباترین صنایع دستی
هنر سوزن دوزی که از بلوچستان سر منشا میگیرد، از هنرهای اصیل ایران به شمار میآید. جالب است بدانید که طرحهای سوزن دوزی از رویای زنان بلوچی، گرفته شدهاند. برای سوزن دوزی در ابتدا هنرمندان یک پارچه ساده را برداشته و سپس طرح مورد نظر را با رنگهای رنگی را روی پارچه اجرا میکنند.
قلم زنی
هنر قلم زنی که هنری اصیل و چشم نواز است که با کندن نقوش روی روی اشیای فلزی انجام میشود. قلم زنی روی فلزهای گوناگونی مانند مس، برنج، طلا و نقره قابل اجرا است. در شهر اصفهان میتوانیم رواج این هنر را ببینیم.
از سوغاتیهای اصفهان نیز میتوان انواع ظروف و وسایل دکوراتیو تزیینی قلم زنی را نام برد. هنرمندان فعال در این حوزه یک طرح خاص و سنتی را معمولا در نظر میگیرند و با ابزارهای خاص خود آیت طرح را روی فلز حک میکنند. نام محصولات دکوراتیو به میان آمد، لازم به ذکر است که فروشگاه جویا امکان خرید عمده محصولات هنری و دکوراتیو را فراهم کرده است.
هنر موج بافی کردستان
شاید نان هنر موج بافی به گوشتان نخورده باشد. این هنر یکی از هنرهای دستی مناطق کردنشین است؛ این هنر در بین عشایر و کوچ نشینان کردستان شکل گرفته است. در خصوص این هنر باید بگوییم که موجها نوعی پارچه بافته شده با پشم گوسفند میباشند. محصولات تولید شده با این هنر عبارتند از انواع رختخواب، پتو، پشتی و غیره.
سخن پایانی
ایران کشوری است که با هنر آغشته شده و هنرهای بسیار زیادی در آن وجود دارند. اما متاسفانه برخی از هنرهای سنتی ایران در حال فراموشی هستند. هنرهای جذاب ایران زمین شامل موارد متعددی میشوند. برخی از هنرهای فراموش شده عبارتند از: نمد مالی، دیبا بافی، زنجیر بافی خراسان، هنر کوب بافی مازندران، ماشو بافی و موج بافی کردستان.
این هنرهای سنتی و اصیل به دلایل مختلفی در حال منسوخ شدن هستند. برای نمونه روش تهیه برخی از آنها بسیار سخت و زمان بر است. شاید نام برخی از این صنایع دستی را نشنیده باشید. با مطالعه این مقاله با این هنرهای اصیل بیشتر آشنا خواهید شد.
خیلی مطلب خوبی بود. ممنون.
??